انواع واردات قلبی

حضرت علامه حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه در تفسیر سدرة المنتهی، ذیل آیه ی :

{ یُؤتی الحکمة مَن یَشاءُ و مَن یُؤتَ الحکمَةَ فقد أوتی خیراً کثیراً } ( 270 بقره )

می فرماید:

واردات قلبی چهار گونه اند:

یک؛ واردات قلبی که « نَقر خاطر » نامیده می شوند و اسامی دیگر مانند: قوّه، تسلّط و عدم اندفاع نیز دارد.

دو؛ ملکی، که به آن « الهام » گویند و آن واردات قلبی است که انسان را به انجام اعمال واجب یا مستحب فرا می خواند و به طور کلّی به هر عملی که در آن خیر و صلاحی نهفته باشد.

سه؛ نفسانی؛ که « هاجس » نامیده می شود و آن عبارت از خیاراتی است که آدمی را به انجام اعمالی دعوت می کند که نفس از آن بهره مند می گردد ولو این اعمال مخالفت شریعت نباشند.

چهار؛ شیطانی: خیالاتی که انسان را به مخالفت با حقّ می کشاند.

خداوند متعال می فرماید:

{ ألشّیطان یعدُکُمُ الفقرَ و الفحشاء } ( 269 بقره )

و حضرت رسول صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمودند:

در قلب، دو نیت وجود دارد: 

نیت و اراده ای از فرشته که حق را تصدیق می کند و وعده به خیر و نیکی می دهد و اراده ای از شیطان که حق را تکذیب کرده و به شرّ و بدی وعده می دهد.

این اندیشه های شیطانی « وسواس » نامیده می شود.

آنچه در مورد واردات قلبی ذکر شد، با میزان و معیار شریعت سنجیده می شود؛ بنابراین هر اندیشه ای که در آن نیّت تقرب به خداوند شده باشد از واردات قلبی ربّانی و هر خیالی که در آن نیت بدی یا مخالفت با دین الهی شده باشد، نفسانی و شیطانی است و برای تشخیص آنها باید به قلب صادق و پاک که در پیشگاه خداوند به یاری حضرتش حاضر است اعتماد نمود.