مراتب معراج

حضرت علامه حسن زاده آملی رضوان الله تعالی علیه در تفسیر سدرة المنتهی می فرمایند:

هر کلّی، چون رقائق و احکام جزئی نازل را در بر دارد؛ پس سیر معنوی دارد؛ مثل در بر داشتن و تلبّس حقیقت احدیت، جمعیت انسانی را، در نزول و عروج.

گرچه هرکدام از این دو، در حقیقت، عروج اند؛ پس به همین خاطر، سیر، گاهی برای تجلّی وجودی نفَسی رحمانی موسوم به امر وجودی و امر الهی، و بارز کننده ی تجلّی اعتبار می شود و این سیر در مراتب استیداعی تا قرار گاه رحمِی است که اولین مراتب مظاهر جمعیت است.

و گاه سیر، برای حقیقت جامعه ی علمیه ی الهیه است که گاه موسوم به سیر الهی است.

و این، در حقایق این مراتبِ کلی است که به طور تنزّلی سیر می کند تا به نهایت درجات می رسد.

آنگاه وقتی سیر امر الهی یاد شده، در مراتب استیداعی قرار گرفت، به آن معراج ترکیب گفته می شود، و وقتی در عروج انسلاخی، برای ترکیب معنوی ثانی که برای عارفان، بعد از فتح حاصل می شود، قرار گرفت؛ به آن معراج تحلیل می گویند.

و وقتی سیر در عروج، بعد از این معراج به عالم شهادت برای تکمیل دیگران و یا خودش یا هر دو با همدیگر قرار گرفت، وی را معراج عود، نام است.

پس سخن قیصری:

« و برای همین علت، وی خلیفه و قطب نمی گردد مگر بعد از پایان سفر سوم »؛

این شخص کسی است که دارای معراج عود است.

.

تعلیقه:

به نظر می رسد این مطلب ارزشمند اشاره ای هم دارد به این آیه کریمه:

{ و هو الّذی أنشأکُم من نفسٍ واحدَةٍ فَمُستقرٌّ و مُستَودَع قَد فصّلنَا الآیات لقَومٍ یفقَهوُن } ( 98 انعام )

که گویای مرتبه ی نفس کلّی است و مقام تفصیل آیات و مراتب استیداعی و قرارگاه رحمی.